La prumèra causa que direi qu'ei:

Perque per la medisha temporada, on tanplan se bastissen las arenas gasconas coma se codifican las corsas e las corridas, vesem s'espandir lo nombre de las corsas lanèsas e pas lo de la corrida en Gasconha?

A doncas la corrida n'èi pas « estenuda » en Gasconha mes qu'i ei presenta, çò que n'ei pas la medisha causa.

Que i a mantuas causas que hèn que i auja ua possibilitat de presença de la Corrida en Gasconha:

Prumèr lo hèit de las ganaderias, e doncas un interest deus vaquèrs, dumpuish 1852 los armanhaqueses qu'emplean vacas deus taures espanhòus, a doncas que i a enter las haciendas e las ganaderias ua relacion de tribalh.

Qu'ei en pr'amor de la presença d'Eugenia de Montijo en Gasconha que la Corrida arriba en St Esperit de las Lanas en 1853, a doncas que i a ua mena d'arreconeishença sociau de las Corridas, çò que ne'n hè pas ua tradicion deu pòple.

E sustot, tà que i auja Corridas que cau que i auja arènas, çò qu'avem en Gasconha.

Se las gasconas e los gascons vesévan un interest personau e sociau en la Corrida, prumèr aquò se sonarè « Corruda » e dusau digun n'aurè podut empachar lo son desvelopament seu nòste terrador dumpuish lo segle XIX, los gascons qu'an drin de caractèr!

Çaquelà qu'avem vist au medish temps la construccion d'arènas (e de las bèras!) e la codificacion de las corsas, çò que deisha a pensar que los armanhaqueses hascón la causida de desvelopar un « art » particulèr en plaça deu de la Corrida. Per memòria, çò que vésem auèi en Armanhac qu'estóc inventat enter 1830 e fin deu segle XIX, a doncas a l'epòca de l'arribada en Gasconha de las prumèras corridas. Per çò qu'ei de la pertenença culturau, non podem pas díser que la corrida sia gascona en tot legir: « Grandes courses espagnoles de taureaux, à Saint-Esprit (Landes), près Bayonne ».

Que cau tanben espiar lo pòple gascon coma un pòple rurau, qu'aimava meilèu las quilhas, lo balèr, las danças e la canta, las corrudas (d'òmes!), las hèstas a l'entorn de las sazons, de la Senta Cuja a l'Escoba-sòu en tot passar peu Carnaval e la Halha de la Sent Joan, ec... a doncas artes de participacion e de partatge, en plaça de l'espectacle de la violença. Totun que i a solide tà las gasconas coma los gascons ua question d'etica, l'animau que teng ua plaça mitica, que crési que vésem mau la mésa a mòrt d'un simbèu hòrt de la fecondacion de la terra e deu plan víver de l'òme, mes que comprengui plan qu'auèi, dambe la dilucion deus nòstes ligams, aquèra plaça singulara de l'animau sia esconuda au darrèr de çò que pòt semblar mei « vejaire ».

Tà véser çò que hè partida deus aspèctes principaus de la cultura deu Gèrs que cau véser los mòts gascons empleats, prumèr en Gasconha tà parlar d'aquèras causas e dusau, en francès, çò qu'estóc pro hòrt a nòste per, sia ester francisat, sia près peu diccionari francès, sia empleat pertot en França shens que la gent sapia d'on aquò posca vénguer.

Au medeish lòc que trobam los festaïres... au dehòra, e los aficionadas au degeuns... La corrida aque hè, era soleta, la sua termèra dambe lo son vocabulàri. Ende las Lanèsas parlam de corsaïra, tà la corrida, de toro bravo... ont ei passat lo brau de Lamorèra???

Per çò qu'ei de l'òme, que trobam los desfis, l'espròva de fòrça, çò que demanda pas la mèsa a mòrt, la tortura e l'aflaquir de l'aute mes ua idèia de l'egalitat e deu despassament personau. Que son causas que vésem plan dambe lo rùbi o la Corsa lanèsa...

Solide, a cada còp que desbrembam tanplan de çò qu'éra la plaça vertadièra de la hemna dens la nòsta vielha societat dambe las nòstas costumas egalitaras e de libertat. Que calóc la mésa en plaça deu « Code Napoleon » per assegurar la perta deus lors drets, e que son causas estranhas de constatar que lo tornar de la corrida en Espanha (on èra interdita) se hè dambe Josèp de Bonaparte e la sua promocion en França dambe l'esposa deu Napoleon III.